Marathi Sambhog Katha – नंदिता च्या देहावर आता थोडी उभारी येऊ लागली होती. तसा मी तिला लहानपणापासून बघत आलो होतो. माझ्या मित्राच्या ह्या मुलीला मी माझ्या अंगांखांद्यावर खेळविले होते. कित्येकदा तर तिने माझ्या अंगांवर सू केली होती. तिच्या पाचव्या वाढदिवसाला मी भेट दिलेली बार्बी डॉल तिला फार आवडली होती. तेव्हापासून तिला माझा लळा लागला होता. पुढे शाळेत गेल्यानंतर नंदितातिच्या गणिताच्या डिफिकल्टी घेऊन माझ्याकडेच यायची.
आमचे घर जवळच होते. लहान गाव होते ते. माझी नोकरी जिल्ह्याच्या ठिकाणी होती. शिक्षण खात्यात मी प्रमोशन घेत घेत आता ऑफिसर झालो होतो. दररोज मी आमच्या त्या लहान गावातून जिल्ह्याच्या ठिकाणी बसने जायचो आणि सायंकाळी परत यायचो. इथे आमचे वडिलोपार्जित घर असल्यामुळे माझे बिऱ्हाड मी इथेच ठेवले होते. अशा त्या गावात चांगले शिक्षक आणि शिकवणीची सोय नव्हती. त्यामुळे मी थकून घरी आलो असलो तरी कंटाळा न करता नंदिता ची गणिते सोडवायला तिला मदत करीत असे. ती पण आपले गोबरे गाल फुगवून मोठ्ठया डोळ्यानि माझ्या हुशारीचे कौतुक करीत आपली डिफिकल्टी सोडवून घ्यायची.
नंतर ती बारावीला गेली आणि आमच्या कडे तिचे येणे थोडे कमी झाले. गावच्या शाळेत एक तरूण शिक्षक नुकतेच बदलून आले होते त्यांची शिकवणी नंदिताने लावली. त्यामुळे आमच्या रोजच्या भेटी कमी झाल्या. तरी सुटीच्या दिवशी तिचा मुक्काम आमच्याकडे असायचा. शाळेतल्या गमती जमती मला सांगताना तिला मोठा हुरूप यायचा. मी पण रस घेऊन तिच्या गप्पा ऐकायचो. तिच्या छातीवर येत असलेल्या उभारीकडे माझे लक्ष गेले असले तरी माझ्या मनात तिच्याबद्दल कधी वाईट विचार आले नाहीत.
प्रमोशन मिळून माझी जबाबदारी वाढल्यामुळे मला कधी कधी ऑफिस मध्ये उशीर व्हायचा त्यामुळे मी जिल्ह्याच्या ठिकाणी एक खोली भाडयाने घेतली होती. रात्री जास्त उशीर झाला तर मी तिथे झोपायचो. कारण शेवटली बस रात्री आठ वाजता सुटली की सकाळपर्यंत दुसरी बस नव्हती. त्यामुळे नंदिता च्या शिकवणीची जबाबदारी माझ्यावर आता नसल्यामुळे एक प्रकारे बरेच झाले होते.
बारावीचा निकाल लागला आणि नंदिता फर्स्टक्लासमध्ये पास झाली. कॉलेज आमच्या गावी नव्हते, पण जिल्ह्याच्या ठिकाणी चांगली महाविद्यालये होती. तसे अंतर काही फार नव्हते. बसने एक तास लागायचा. मी शिक्षण खात्यात असल्यामुळे नंदिता ला चांगल्या कॉलेज मध्ये प्रवेश मिळवून देण्याची जबाबदारी माझ्यावर टाकण्यात आली. मी फॉर्म आणले. नंदिताने ते भरून माझ्याजवळच दिले, मी ते फॉर्म एका चांगल्या कॉलेज मध्ये पोचविले. माझ्या शब्दाला वजन असल्यामुळे नंदिताला अॅडमिशन मिळणार यात शंका नव्हती. तरी पण रिवाजाप्रमाणे तिला प्रत्यक्ष अॅडमिशन घ्यायला स्वत: जाणे आवश्यक होते.
ठरलेल्या दिवशी नंदिता माझ्यासोबत जिल्ह्याच्या ठिकाणी जायला निघाली. बसमध्ये गर्दी असली तरी कंडक्टर नेहमीच्या ओळखीचा असल्यामुळे त्याने आम्हा दोघांना जागा करून दिली. तिला खिडकीजवळ बसवून मी बाजुला बसलो. नंदिता च्या नरम मांड्या माझ्या मांडीला स्पर्श करीत घासत होत्या. पण तिला त्याचे काहीच वाटत नसावे. नाहीतरी मी तिचा आवडता काका होतो. मलापण त्यात काही वावगे वाटले नाही. तिला बसच्या प्रवासात झोप आली तशी ती माझ्या खांद्यावर डोके ठेवून झोपली. तिच्या केसांमधून काहीसा मादक सुगंध येत होता. तिच्या शरीराचा भार माझ्या अंगांवर टाकून ती बिनधास्त झोपली होती. तिच्या उबदार स्पर्शाने मला थोडे वेगळे वाटायला लागले पण लहानपणापासून तिला बघत आलो असल्यामुळे अजूनही माझ्या मनात तसले काही नव्हते.
तिला आधार देण्यासाठी मी माझा हात नंदिता च्या खांद्यावर ठेवला आणि तिला घट्ट धरून ठेवले. पण त्यावेळी माझे लक्ष खाली गेले अन मी दचकलो. माझ्या छातीवर डोके ठेवून झोपलेल्या नंदिताच्या ब्लाऊजच्या गळ्यातून मला तिचे स्तन स्पष्ट दिसत होते. तिचे स्तन वयाच्या मानाने चांगलेच भरदार झाले होते. त्याकडे आपण बघू नये हे मला कळत होते तरी माझी नजर त्या उभारदार स्तनांवरून हटत नव्हती. गोरे पान भरगच्च स्तन बघून माझी स्थिती बिघडत चालली होती. शेवटी मी नंदिताचा काका आहे आणि मला अवचित तिचे स्तन दिसले तरी मी त्याकडे दुर्लक्ष केले पाहीजे असा विचार करून प्रयत्नपूर्वक मी मान वळविली आणि खिडकीतून बाहेर पाहू लागलो.
माझी ही अवघडलेली स्थिती फार काळ टिकली नाही. थोडया वेळात जिल्ह्याचे ठिकाण आले आणि मी नंदिताला हलवून जागे केले. आपापल्या बॅग घेऊन आम्ही दोघे बसमधून खाली उतरलो. रिक्षा करून आम्ही कॉलेज ला पोचलो. तिच्या अॅडमिशन चे सोपस्कार करून होईपर्यंत दुपारचा एक वाजला. जवळच्या हॉटेल मध्ये नेऊन नंदिताला मी दोसा खाऊ घातला. तिने हट्टाने आईसक्रीम मागून खाल्ले. माझ्याजवळ तिचे सर्व हट्ट चालतात हे तिला ठावूक होते.
मी आज नंदिता च्या अॅडमिशन च्या कामासाठी अर्धा दिवस सुटी घेतली होती. पण आता मला ऑफिस मध्ये जाणे भाग होते. दोन दिवसांनी शिक्षणमंत्र्यांचा दौरा होता. सगळे रेकोर्ड अपटुडेट करायचे होते. मी नंदिताला म्हणालो की तिने बसने आता गावाकडे जावे. त्यावर ती हट्ट करून बसली की माझ्यासोबत सायंकाळी च परत जाईल. तिला एकटीला प्रवास करायची भीती वाटत होती म्हणे.
मी तिला म्हणालो,”अग नंदिता , तुला आता रोज कॉलेज ला यावे लागेल आणि एकटीला परत जावे लागेल. रोज रोज माझ्यासोबत जाणेयेणे जमणार नाही. तू आता सवय करायला हवी एकटीने प्रवास करण्याची.” त्यावर ती तिचे गोबरे गाल फुगवून म्हणाली,”नाही काका, कॉलेज सुरू झाल्यानंतर मी येईन आणि जाईन एकटी. पण आज तुमच्यासोबतच परत जाईन. मी तुमच्या ऑफिस मध्ये बसेन. हवे तर तुम्ही काम करा. नंतर आपण दोघे सोबतच जाऊ गावाकडे.”
तिच्या हट्टापुढे मी नेहमीप्रमाणे नमते घेतले. पण तिला ऑफिस मध्ये न्यायचे मला काही पटले नाही. तिथले वाह्यात लोक माझ्या निरागस नंदिता ला बघून काय विचार करतील ते मला माहीत होते. त्यातून तिची छाती अशी पुढे आली होती. ऑफिस मधील घाणेरडया नजरांपासून तिला दूर ठेवायचे म्हणून मी तिला माझ्या भाडयाने घेतलेल्या खोलीत घेऊन गेलो. तिला म्हणालो, “तू थांब येथे. रेडिओ आहे तो ऐक., मी साडेपाचवाजता ऑफिस सुटल्यानंतर येतो. मग आपण गावाकडे जाऊ.” ती ठीक आहे असे म्हणून रेडिओच्या बटना फिरवायला लागली. “दार आतून लावून घे. मी आल्याशिवाय उघडू नकोस.” असे तिला बजावून मी ऑफिसात निघून गेलो.
ऑफिसात पोचताच तिथले वातावरण पाहून मी चक्रावून गेलो. प्रचंड धावपळ करताना सर्वजणांना पाहून मी माझ्या एका सहकाऱ्याला विचारले की काय सुरू आहे तर तो म्हणाला,”साहेब, मिनिस्टरचा दौरा दोन दिवसांनी होणार होता तो उद्याच होणार आहे. आताच तारीख बदलण्याची बातमी मिळाली आहे. कलेक्टरसाहेब तुम्हाला च शोधत आहेत मघापासून. जा भेटा आधी त्यांना .” मी कलेक्टरला भेटून दौरा केव्हा होणार, तयारी कशी करायची ते बोललो. परत येऊन ऑफिस मधल्या सर्वांना कामाला लावले. सगळे रेकोर्ड नीट करता करता बाहेर अंधार केव्हा झाला ते माझ्या लक्षात आलेच नाही. समोर ठेवलेला चहाचा कप घेताना मनगटावरील घडयाळाकडे लक्ष गेले आणि मी दचकलो. सात वाजायला आले होते. खोलीवर नंदिता एकटी माझी वाट बघत असणार ह्या विचाराने घाम फुटला.
मी कलेक्टर साहेबाना फोन करून सांगितले की काम जवळ जवळ पूर्ण झाले आहे आणि मला आता गावाकडे निघाले पाहीजे. उद्या लवकर येण्याचे आश्वासन मी देऊ लागताच कलेक्टर साहेब ओरडले,”तुम्ही जाऊ शकत नाही देशपांडे आज गावाला. तुमच्या खात्याचे मंत्री येणार उद्या. सकाळी सातवाजता सगळ्यांना हेलिपॅड वर हजर व्हायचे आहे. तुमच्या गावाहून एव्हढ्या सकाळी बस येतच नाही. तुम्ही आज तुमच्या खोलीवर मुक्काम करा आणि सकाळी सहाला ऑफिसात पोहचा.”
आता मी कसल्या संकटात सापडलो होतो ते कलेक्टरला कसे सांगणार? “होय साहेब” म्हणून मी फोन ठेवला. भराभर टेबल आवरला आणि खोलीवर पोचलो. नंदिता जाम चिडली होती. माझ्या डोक्यावरचे केस उपटायचे तेवढे तिने बाकी ठेवले. आणखी वर्ष दोन वर्ष लहान असती तर तेही केले असते. शेवटी तिला कसेबसे शांत केले आणि तिला घेऊन फोन बुथवर गेलो. तिच्या घरी फोन करून सांगणे भाग होते. पण तिचे वडील म्हणाले “आता रात्रीचे तिला एकटीला अजिबात पाठवू नका. तिथेच झोपू द्या आणि सकाळच्या बसमध्ये बसवून द्या.” मी ठीक आहे म्हणून फोन खाली ठेवला.
जवळच्या हॉटेलात नेऊन नंदिताला खाऊ घातले. मला भूक नव्हती तरी नंदिताच्या आग्रहावरून जेवलो आणि आम्ही दोघे खोलीमध्ये परत आलो. आता नंदिताचा मूड चांगला झाला होता. प्रथमच ती घराबाहेर रात्र घालवणार होती. तिला त्यात एक प्रकारचे थ्रील वाटत होते. ती माझ्याशी लाडे लाडे बोलत मघाशी चिडल्याबद्दल माफी मागत होती. पण मला दुसरीच चिंता सतावत होती.
माझ्या त्या खोलीमध्ये फर्निचर असे काहीच नव्हते. आठवडयातून एखाद्या दिवशी फक्त मला तिथे रहावे लागत असे. त्यामुळे त्या लहानशा खोलीत मी फक्त एक गादी आणि उशी ठेवली होती. रात्री कंटाळा आला तर गाणी ऐकायला म्हणून ठेवलेला रेडिओ सोडला तर त्या खोलीत दुसरे काहीच नव्हते. म्हणजे आम्हा दोघांना त्या एकाच छोटया गादीवर झोपावे लागणार होते.
पुर्वी नंदिता लहान असताना बरेचदा मला बिलगून झोपून जायची. पण आज सकाळी बसमधून येताना पाहीलेली तिची भरदार छाती आठवून मला आता माझ्याबद्दलच शंका यायला लागली होती. तरी मी वरकरणी हसत तिला म्हणालो,”आता मोठी माफी मागतेस. मघाशी मी परत आलो तर कशी चिडली होतीस. आणि मी तर तुला दुपारीच गावी परत जायला सांगितले होते. तूच हट्ट धरून बसलीच माझ्यासाठी थांब ण्याचा. आता मंत्र्यांचा दौरा आहे तर मी कसा परत जाऊ शकणार उद्या सायंकाळ पर्यन्त? बरी जिरली तुझी. आता थांब उद्या सायंकाळ पर्यन्त.”
त्यावर ती म्हणाली”काही हरकत नाही काका. घरी मला नाहीतरी बोअर होत होते. उद्या तुमच्यासोबत राहील दिवसभर. मंत्र्यांच्या दौऱ्याची मजा बघेन आणि रात्री तुमच्यासोबतच जाईन परत.” आता मंत्र्यांचा दौरा हा काही मजेचा विषय नाही हे तिला पटवून देण्यात अर्थ नव्हता. मी म्हणालो,”ते काही नाही. तुझे बाबा म्हणाले तशी सकाळच्या बसने नीघ तू. ह्या मंत्र्यांचे काही खरे नाही. उद्यासुद्धा मला थांबावे लागले तर?”
त्यावर ती चिमुरडी पोर म्हणते कशी,”अगदी आनंदाने राहीन मी उद्या रात्रीसुद्धा तुमच्यासोबत काका. इतके दिवसांनी आईच्या कटकटीपासून सुटका मिळाली आहे. नेहमी हे कर ते कर अशी माझ्यावर खेकसत असते. त्यापेक्षा तुम्ही मला किती आवडता काका.” आता मी तिला कसे सांगणार की वयात आलेल्या मुलीनि असे परपुरूषासोबत रहायचे नसते म्हणून. पण ती मला परपुरुष मानायलाच तयार नव्हती. बराच वेळ आमच्या गप्पा चालल्यानंतर मी तिला म्हणालो, “चल झोप आता. मला सकाळी तयार होऊन लवकर ऑफिसात जायचे आहे. तुलापण सकाळी सहाची पहिली बस पकडायची आहे.”
झोप आता म्हटल्यानंतर तिचे लक्ष त्या खोलीत असलेल्या एकुलत्या एका गादीकडे गेले. थोडी लाजून नंदिताम्हणाली,”अय्या काका, इथे तर एकच गादी आहे. आपण दोघे मावू ह्या गादीवर?” मी म्हणालो,”आपण दोघे एकाच गादीवर झोपणार नाही आहोत. तू झोप गादीवर. मी ही चादर खाली टाकून झोपतो बाजूला.” ते ऐकून नंदिताचा चेहरा पडला. रडवेली होऊन ती म्हणाली,”काका, माझ्या हट्टामुळे तुम्हाला किती त्रास झाला. दिवसभर तुम्ही थकला असाल काम करून. सकाळी तयार व्हायचे आहे तुम्हाला आणि तुम्ही गादीवर न झोपता खाली झोपतो म्हणता. त्यापेक्षा मीच झोपते खाली. तुम्ही झोपा गादीवर.” मी अनेकदा तिला समजावून देखील तिने आपला हट्ट सोडला नाही. तेव्हा मी तयार झालो गादीवर झोपायला.
ती चादर पसरून बाजूला झोपण्याची तयारी करता करता एकदम थांबली आणि म्हणाली,”काका, मी तुमचे पाय चेपून देते. तुमचा सगळा थकवा निघून जाईल.” मी नको म्हणालो. तरी तिने हट्ट सोडला नाही. म्हणाली,”मी बाबांचे पाय रोज चेपून देते. आज तुमचे चेपले तर काय बिघडल ?” तिचा हा युक्तिवाद मला खोडून काढता आला नाही. ठीक आहे असे म्हणून मी लुंगी गुंडाळून गादीवर पडलो. नंदिता माझ्या पायाजवळ बसली आणि हळुवारपणे माझे तळवे दाबू लागली. खरेच मला बरे वाटत होते त्यामुळे. मी तिला तसे सांगताच नंदिताचा चेहरा खुलला. ती म्हणाली,”तुम्ही झोपा निवांत पणे काका. तुमचे पाय चेपून झाल्यावर मी झोपेन.” आणि मी डोळे मिटून पडलो.